Opgravingen Stek/Schoolstraat en Stevensweg

Stek/Schoolstraat

In maart 2017 is na de sloop van de bebouwing op de hoek Stek/Schoolstraat achter het Steegoversloot een archeologisch onderzoek uitgevoerd. Het terrein is vanaf de 14^e eeuw als een uitbreidingswijk bij de stad getrokken en werd doorsneden door een doodlopend grachtje. Het gebied ten zuiden van het grachtje bevatte de achtererven van de huizen aan het Steegoversloot. Het gebied ten noorden ervan was ingericht als schietterrein van de stadsschutterij.

Uit historische, 16^e –eeuwse verslagen weten we dat de schietbanen bestonden uit lange banen, de zogenoemde steecken of stecken, waarvan de huidige naam 't Stek is afgeleid. Aan weerszijden daarvan lagen aarden wallen met dichte beplanting ter afscherming van de schietbanen. In bronnen wordt gesproken over: "…ypenboomen, notebomen, sinckelinghe, dooren, elsen." 

In het zuidelijk deel zijn bij de ontgraving de resten gedocumenteerd van de verschillende achtererven van de huizen aan het Steegoversloot. Het gaat om funderingen van 16^e en 17^e –eeuwse achterhuizen, verharde plaatsjes, waterkelders, putten en goten die afwaterden op het centrale grachtje. In het noordelijke deel op de schietbanen zijn bakstenen funderingen gevonden van (onduidelijke) bebouwing uit de 17^e – 18^e eeuw.

Uit de oudere periode tussen de 14^e – 16^e eeuw zijn de resten aangetroffen van één van de schietbanen. Deze bestond uit een sloot waarvan de totale breedte niet is vastgesteld, maar die in ieder geval 2 meter breed was. De sloot liep tegen de kademuur van de binnengracht, de huidige Schoolstraat. Mogelijk was de kade hoger opgemetseld tot een schietmuur. Langs de schietsloot was een walletje aanwezig met daarop een haagbeplanting die bestond uit een enkele grote boom met daartussen kleinere bomen of struiken. Een monster van zo'n kleiner exemplaar is door een specialist gedetermineerd als meidoorn. Deze haag, met veel doornige takken, was blijkbaar ideaal om de schietbanen veilig af te schermen.

Een deel van de sloot was beschoeid met palen en planken. Hierin was ook een afwateringsgoot aanwezig. De aanleg hiervan staat zeer waarschijnlijk vermeld in een bestek uit 1564. Daarin wordt melding gemaakt van grondwerkers uit Zwijndrecht die de schietbanen hebben uitgediept, waarbij het uitkomende zand is gebruikt om de wallen te verhogen. Daarnaast hebben ze aangelegd: "..greppelen daer de zyl ende coockers inne geleyt zijn om 't water te coemen in de voors. gegraven slooten over beyden de voors. stecken.". Met andere woorden: ze hebben greppels en goten aangelegd die de schietsloten van water moesten voorzien.

De uitwerking van het onderzoek is gestart en naar verwachting zal de rapportage dit jaar nog worden afgerond.   

Stevensweg

In mei 2017 is op het terrein van het voormalige tuincentrum de Staartploeg aan de Stevensweg 39, een proefsleufonderzoek uitgevoerd. Het terrein wordt heringericht voor woningbouw. Uit een eerder uitgevoerd booronderzoek bleek dat hier tot 1421 de rivier Dubbel stroomde. De rivier maakte hier een scherpe bocht. Op de zuidelijke oever was mogelijk een dijk aangelegd. Daarop zijn bewoningssporen aangetroffen, zoals bleek uit drie proefsleuven. Door het onderzoek is vastgesteld dat er sprake is van een relatief laag en smal dijkje langs de Dubbel. Op basis van aardewerk in het dijkpakket zal het gaan om een bedijking uit de ontginningsperiode tussen de 11^e en midden 13^e eeuw.

Op de dijk is een omheining gevonden uit dezelfde periode. Deze bestond uit aangepunte palen en kleinere staken met daartussen vlechtwerk van takken. Veel van de grotere palen hadden weer wortel geschoten. Het gaat dus om een soort 'levende' haag met vlechtwerk. In de dijksloten aan weerszijden hiervan waren dikke lagen mest aanwezig, dus mogelijk gaat het om een omheining voor vee.

Uit het vondstmateriaal wordt duidelijk dat er zeer nabij ook een boerderij moet hebben gestaan. Zo is er veel aardewerk gevonden, maar ook huttenleem, fragmenten van maalstenen van tufsteen, een koperen gesp en een koperen belletje.

Deze oudste bewoningsfase is onderbroken, vermoedelijk door een oudere overstroming. Hierna is de dijk opgehoogd en zijn nieuwe dijksloten gegraven. Ook op deze tweede dijkfase heeft waarschijnlijk bebouwing gestaan. Het vondstmateriaal uit deze fase bestaat onder andere uit baksteenfragmenten. In de top van de tweede dijkfase zijn ook palen aanwezig. Hiervan zijn echter alleen de onderkanten nog bewaard. Dit laatste bewoningsniveau is namelijk zwaar geërodeerd door het zoetwatergetijdengebied het Bergsche Veld, dat ontstond ná de St. Elisabethsvloed van 1421, waardoor de hele Grote Waard onder water kwam te staan.

Het onderzoek aan de Stevensweg is afgerond. De verdere graafwerkzaamheden voor de nieuwbouw zullen de aangetroffen archeologische resten niet verstoren. Daarom zal er geen aanvullend onderzoek plaatsvinden. De onderzoeksgegevens worden momenteel uitgewerkt en de rapportage zal binnen enkele maanden worden afgerond.